Na włościach Potockich w Tenczynku

Bieg rozpoczynamy na bezpłatnym parkingu u podnóża zamku Tenczyn w miejscowości Rudno. Wbiegamy w las Puszczy Dulowskiej.

Puszcza Dulowska rozciąga się między Chrzanowem, Krzeszowicami a Rudnem stanowiąc ostatni zwarty kompleks leśny pozostały z dawnej puszczy, która w średniowieczu sięgała od Krakowa aż po Górny Śląsk. O ile północna część puszczy jest sucha i piaszczysta, o tyle na południu, w okolicach Tenczynka i Rudna sporo jest niewielkich potoków tworzących stawy, rozlewiska, torfowiska i bagna. Świetnie czują się tutaj bobry i łosie, a także sarny, jelenie, daniele, dziki, a także borsuki, lisy czy wydry. Przez teren puszczy biegną liczne drogi i ścieżki, na których wyznaczono trasy rowerowe i nordic walking.

Ruiny Kopalni Węgla Kamiennego Krystyna – mało kto wie, że jeszcze 100 lat temu okolice Tenczynka były ośrodkiem wydobycia węgla kamiennego. To właśnie tu bowiem znajduje się najdalej na wschód wysunięte złoże Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.

Pierwsze kopalnie w okolicach Tenczynka powstały pod koniec XVIII wieku. W kolejnym stuleciu uruchomiono m.in. kopalnie Adam, Katarzyna, Kmita, a także – w 1895 roku – kopalnię Krystyna, obok pozostałości której wiedzie trasa naszego biegu. Jej właścicielami, podobnie jak kilku innych w okolicy, byli Potoccy. Choć wydobywano w niej najwięcej węgla spośród wszystkich okolicznych zakładów, została zamknięta już w 1929 roku i szybko popadła w ruinę. Dziś można zobaczyć tylko szkielety kilku dawnych kopalnianych budynków. Warto jednak pamiętać, że fedrowanie węgla w okolicach Tenczynka trwało aż do 1955 roku.

Brama Zwierzyniecka – przylegający do zabudowań Tenczynka Las Zwierzyniec już w XVI wieku ogrodzono czyniąc teren prywatnym obszarem łowieckim właścicieli majątku. Na powierzchni ponad 800 hektarów spotkać można było jelenie, dziki, borsuki, sarny i wiele innych gatunków zwierząt leśnych. Pod koniec XIX wieku ówcześni właściciele lasu, a więc rodzina Potockich, zlecili wybudowanie czterech okazały neogotyckich bram ozdobionych licznymi rzeźbami zwierząt. Do naszych czasów przetrwała niestety tylko jedna z nich, można ją za to oglądać w świetnym stanie.

Za Bramą Zwierzyniecką skręcamy w ul. Jana III Sobieskiego i przez zabudowania Tenczynka biegniemy do centrum wsi.

Tenczynek powstał już w pierwszej ćwierci XIV wieku, za panowania Władysława Łokietka, od samego początku stanowiąc osadę pomocniczą dla pobliskiego zamku Tenczyn. Należąca do kolejnych właścicieli zamku wieś produkowała wszelkie dobra niezbędne dla lokatorów Tenczyna. Działał tu folwark, browar, a w pobliskich lasach urządzano polowania. Rozkwit miejscowości nastąpił  w 1816 roku wraz z przejęciem okolicy przez rodzinę Potockich.

Browar w Tenczynku – tradycja warzenia piwa w Tenczynku ma kilkusetletnią tradycję, bowiem browar istniał tu na pewno już na początku XVII wieku. Zniszczony, jak większość wsi, podczas potopu szwedzkiego, został odbudowany już w 1657 roku, a wraz nim postawiono gorzelnię i piekarnię. Ponoć w 1683 roku sam król Jan III Sobieski wracając do Krakowa z wiedeńskiej wiktorii raczył się tenczyńskim piwem.

Wybudowany w XIX wieku przez Adama hrabiego Potockiego kolejny browar szybko stał się uznaną marką w świecie browarnictwa. Piwa z Tenczynka zdobywały nawet medal na międzynarodowych konkursach. Niestety nacjonalizacja zakładu po II wojnie światowej oznaczała koniec produkcji piwa. Na jej wznowienie trzeba było poczekać aż do 2014 roku. Dziś w Browarze Tenczynek produkuje się szeroką gamę piw oraz destylatów alkoholowych, które można zakupić m.in. w firmowym sklepie.

Staw Wroński – z kościoła kierujemy się na zamek Tenczyn, mijając po drodze Staw Wroński. Powstały w wyniku przegrodzenia płynącego tutaj potoku jest obecnie miejscem rekreacji dla mieszkańców i turystów. Można tu także wędkować.

Zamek Tenczyn w Rudnie – do ostatniego punktu na trasie biegu wiedzie krótki, ale stromy podbieg. Sam zamek Tenczyn powstał ok roku 1319 z fundacji kasztelana krakowskiego Nawoja. Przez ponad kolejnych 300 lat budowla pozostawała w rękach rodu Tęczyńskich, jednego z najznamienitszych polskich rodzin okresu średniowiecza i renesansu. W Tenczynie mieszkał kronikarz Jan Długosz, gościli m.in. poeci: Jan Kochanowski i Mikołaj Rej. Na przełomie XVI i XVII wieku zamek przeszedł wielką przebudowę. Powstał wtedy późnorenesansowy pałac oraz potężne umocnienia. Niestety zdobyty przez Szwedów w 1656 roku, zamek został spalony, a później, choć odbudowany, nie powrócił już do dawnej świetności. W rękach rodu Potockich pozostawał od 1816 do 1939 roku. Znacjonalizowany po wojnie, szybko popadł w kompletną ruinę i dopiero w ostatnich latach, dzięki porozumieniu spadkobierów rodu Potockich i gminy Krzeszowice trwa jego odbudowa. Warto zwiedzić ten obiekt już dziś, choćby podczas organizowanej zawsze w pod koniec lipca rekonstrukcji zdobycia zamku przez Szwedów.